Ahmet ÖZDEMİR
Rumeli’den özellikle Edirne ve Selanik gibi Türk illerinden kura ve redif taburları ile on binlerce Türk evladı, okuldan yeni mezun olmuş genç subaylarla hareket etmişler, ama hiç birinden haber alınamamıştı.
Anadolu’dan giden askerlerin dramı yolculukta başlamıştı. Bir isyan çıkarabilirler endişesi ile bunlar İstanbul’a sokulmamışlar, aylar süren yaya yolculuğu ile ya doğrudan doğruya Arabistan’a, ya da İzmir’e kadar süren yolculuktan sonra, vapurla Mısır, Süveyş ve Yemen’e ulaşabilmişlerdi.
Adının yalnızca Âşık Hasan olduğunu bildiğimiz bir Anadolu delikanlısının Yemen yolculuğunu anlatan yüzlerce kıtalık destanından bir dörtlük aktararak bu yolculuğun çetin-liğine ışık tutmak istiyorum:

Felek siyah yazdı beyaz yazımı
Gam u kasavetle örttü gözümü
Babasız bıraktı körpe kuzumu
Yaradan Hüda’dan geldi ne çare…

Hiç bahar görmedim bülbül ötmedik
Bize denir muradına yetmedik
Üç yavru var henüz tüyü bitmedik
Dideler yaş ile doldu, ne çare…

Mecitözü’ne geldik öğle vaktında
Herkes siyahlığın buldu bahtında
Gözümüz kalmadı Hünkâr tahtında
Hasretlik hatıra geldi, ne çare…

Cuma günü dâhil olduk Çorum’a
Nihayet yok efkârıma, zarıma
Can daraldı sığmaz oldu derime
Gam hançeri bağrımı deldi, ne çare…

Zabitan olanlar sence gider
Kimi göğsün döğer, kimi ah eder
Bizi Sungurlu’ya götürdü kader
Mekânımız mescit oldu, ne çare…

Nice sıkıntılar çektik yollarda
Ahvalimiz destan oldu dillerde
Her gece çadır kurduk çöllerde
Felek bizi yola saldı ne çare…

Ankara’ya kuşluk vaktinde erdik
Dizilmiş kara treni de gördük
İkişer olduk da içine girdik
Ayağımız yerden çekildi, ne çare…

Bir merak var herkesin yüzünde
Biz de kaldık şimdi derya yüzünde
Yalan yoktur bu Hasan’ın sözünde
Griftar-ı gurbet oldu, ne çare…

Yemen’in her taşı toprağı Türk kanı ile ıslanmıştır. İşte bunun içindir ki, halk ede-biyatımızda, hıçkırık dolu birçok türküde, destanlarda Yemen yaşamaktadır. Bu türküler, hasretin yankısı, ihtiyar anaların, babaların, gelinlerin hıçkıran sesidir.
Bu türkünün sözleri 1. Dünya savaşında Yemen’e giden askerlerin ağzından söy-lenmiş:
Eğil dağlar eğil, üstünden aşam
Yeni talim çıkmış varam alışam
Ölmeden yârime bir daha kavuşam
Aldılar yârimi elimden uyan, uyansın
Buna taştan yürek ister nasıl dayansın.

Gümüş cezvelerim kaynar ocakta
Yemen çöllerinde kaldım sıcakta
Altı aylık yavrum kaldı kucakta
Aldılar yârimi elimden uyan, uyansın
Buna taştan yürek ister nasıl dayansın
Yine Doğu Anadolu’da yakıldığı sanılan bir başla Yemen türküsünün sözleri de şöy-le:
Kışlanın önünde redif sesi var
Bakın çantasında acep nesi var
Bir çift kundurası; bir de fesi var.
Ano Yemen’dir, gülü çemendir
Giden gelmiyor acep nedendir?
Batı Anadolu bölgemizde de birçok türküler söylenir Yemen üstüne. Bu türkülerden birinde:
“Yemen’in önünde al yeşil çadır, / Çadırın önünde koç yiğit yatır”
denilirken, bir başkasında bülbüllerden haber sorulur:
“Yemen illerinden bana mı geldin?
Garip bülbül bağrımı deldin.”
Halk edebiyatımızda Yemen’e ait yazılmış çok destanlar var. Bu destanlar. Yemen’e gidişi, oradaki acılı, acıklı hayatı geniş geniş anlatırlar. Bir çokları bizzat Yemen’de bulun-muş, askerlik yapmış halk ozanları tarafından yaratılmış. Ancak, ne yazık ki bunların çoğu elimizde yok. İşte bunlardan birinden bir bölüm şöyle:
Şu Yemen’den akar sular akmıyor
Cerrah gelip hastalara bakmıyor
Hastaların hiç birisi kalkmıyor
Yemen çöllerinde kaldım ağlarım.

Ne çok imiş şu Yemen’in devesi
Pek ağırdır Hudeyde’nin havası
Yemen’e gelenin ağlar anası
Yemen çöllerinde kaldım ağlarım.

Evimizin önünde çifte pınarlar
İçerler suyunu beni anarlar
Yemene gideni öldü sayarlar
Yemen çöllerinde kaldım ağlarım.

Söyleyin babama abdestin alsın
Okusun Kur’an’ı namazım kılsın
Benim gibi oğul arasın bulsun
Yemen çöllerinde kaldım ağlarım.

Dertli anam, benim için ağlasın
Oğul adresiyle ciğer dağlasın
Körpe kuzum ile gönlün eğlesin
Yemen çöllerinde kaldım ağlarım…